Prawidłowa budowa płytki paznokciowej
Grubość płytki paznokciowej u rąk wynosi 0,5–0,7 mm, a płytki paznokciowej u stóp – 1–1,2 mm. Płytka paznokciowa zbudowana jest z ponad stu warstw korneocytów – martwych, silnie spłaszczonych komórek, zachodzących na siebie jak dachówki. Jej wzrost następuje w sposób ciągły, ale nie jest równomierny – u rąk o mniej więcej 0,9 mm na tydzień, natomiast u stóp – o niecałe 0,5 mm. Całkowita wymiana paznokci u stóp może trwać nawet rok, najwięcej czasu wymaga wymiana płytki palucha, najmniej – palca piątego. Tempo wzrostu paznokci u nóg zależy od kilku czynników. Wolniej rosną zimą, ponieważ w jakiejś mierze są ścierane w zakrytym obuwiu. Poza tym zimą często występuje niedobór witaminy D i kondycja płytki paznokciowej jest słabsza, co czyni ją bardziej podatną na uszkodzenia. Tempo wzrostu płytek paznokciowych jest również zależne od wieku, a także od przebytych chorób ogólnoustrojowych.
Co to jest przerost płytki paznokciowej?
Choroby, którym towarzyszą kłopoty z prawidłowym krążeniem, spowalniają wzrost paznokci, łuszczyca z kolei go przyśpiesza. Na skutek rozmaitych innych chorób skóry oraz schorzeń internistycznych może dojść do różnorodnych zmian w obrębie płytki paznokciowej. Dzielą się ona na:
- zmiany zanikowe – dochodzi wówczas do ścieńczenia płytki paznokciowej, a niekiedy do jej całkowitego zaniku;
- zmiany ukształtowania powierzchni paznokcia – płytka paznokciowa staje się szorstka, pojawiają się na niej wgłębienia, wklęśnięcia, karby itp.;
- zmiany przerostowe – paznokcie stają się nienaturalnie grube, twarde i ulegają deformacji, co może powodować dyskomfort nie tylko podczas noszenia obuwia, lecz także przy poruszaniu się, gdyż zdeformowana płytka paznokciowa może boleśnie uciskać na łożysko.
Zadanie podologa polega w tym wypadku na umiejętnym rozróżnieniu zmian, aby w gabinecie podologicznym wdrożyć najbardziej skuteczną terapię podologiczną, zmierzającą do przywrócenia płytkom paznokciowym odpowiedniego wyglądu, oraz skierować pacjenta do odpowiednich lekarzy specjalistów, ponieważ leczenie zmian płytki paznokcia musi uwzględnić usunięcie czynników wywołujących owe zmiany.
Przerost płytki paznokciowej – objawy
Zmiany przerostowe płytki paznokciowej często bywają dla pacjentów wstydliwe i bolesne. Niekiedy skłaniają nawet do rezygnacji z codziennych aktywności. Objawów tych nie należy bagatelizować, bo nawet jeśli nie dają dolegliwości bólowych, mogą świadczyć o poważnych chorobach.
- Paznokcie szponowate (onychogryposis) – zmiany polegają na znacznym pogrubieniu oraz wydłużeniu płytki paznokciowej, która staje się pobruzdowana i szorstka. Paznokcie zakrzywiają się wzdłuż osi podłużnej i rosną w kierunku linii środkowej stopy. Przybierają barwę brunatnożółtą lub ciemnobrunatną. Przypominają muszlę ostrygi. Zmiany nabyte najczęściej dotyczą dużego palca stopy, natomiast wrodzone – wszystkich paznokci;
- Paznokcie pincetowate (paznokcie rurkowate) – paznokcie stają się poprzecznie zrolowane, a brzegi zaczynają drażnić wały boczne, powodując dolegliwości bólowe. Zmiany występują głównie w obrębie paluchów stóp, ale mogą się również pojawiać w obrębie kciuków u rąk. Schorzenie to dotyczy osób dorosłych. Niekiedy w części dystalnej paznokcia dochodzi do uwięzienia łożyska;
- Paznokcie pałeczkowate (paznokcie zegarowe) – następuje przerost tkanki łącznej na paliczku dalszym, wokół płytek paznokciowych i pod nimi, który zniekształca wygląd paznokci rąk (rzadziej stóp) tak, że przybierają one kształt okrągłego wypukłego szkiełka od zegarka;
- Zespół żółtych paznokci – paznokcie stają się zgrubiałe, twardnieją i przybierają kolor żółty. Dochodzi do zaniku lunuli (białawy półksiężyc u nasady paznokcia) i oddzielenia się płytki paznokciowej od jej końca dystalnego.
Przerost płytki paznokcia – przyczyny
Przyczyny poszczególnych zmian przerostowych płytki paznokcia bywają bardzo różne:
- paznokcie szponowate – u osób młodych najczęstszymi przyczynami są nieprawidłowa pielęgnacja (pozostawienie zbyt długiej płytki paznokciowej) oraz nadmierny długotrwały ucisk paznokci w niedopasowanym obuwiu. U osób starszych szponowatość paznokci mogą wywoływać zaburzenia troficzne, zaburzenia krążenia żylnego oraz zaniedbania higieniczne. Pogrubienie płytki paznokciowej nie wynika z hiperkeratozy łożyska paznokciowego, ale wywołane jest zaburzeniami w obrębie macierzy. Szponowatość paznokci jest ponadto wskazaniem do wykonania badania mykologicznego;
- paznokcie pincetowate – przyczyną tego schorzenia jest najczęściej powiększenie kości dystalnej paliczka i rozciągnięcie zrośniętego paznokcia. Odpowiadają za to uwarunkowania genetyczne (gdy zmiany dotyczą wszystkich paznokci), grzybica (gdy zajęty jest jeden paznokieć) lub podeszły wiek. Zdarza się, że przyczyną uniesienia płytki paznokciowej jest podpaznokciowa egzocysta i zaleca się wykonanie zdjęcia RTG w celu jej wykluczenia;
- paznokcie pałeczkowate – przyczyny tego schorzenia mogą być wielorakie: ciężkie zaburzenia układu oddechowego (astma, gruźlica, przewlekła obturacyjna choroba płuc, nowotwory płuc), choroby kardiologiczne (wrodzone wady serca, choroby dużych naczyń tętniczych i żylnych), choroby układu pokarmowego (choroba Leśniowskiego-Crohna, marskość wątroby) bądź choroby endokrynologiczne (choroba Gravesa i Basedowa, nadczynność przytarczyc), a także zaburzenia odżywiania, zatrucia metalami ciężkimi;
- zespół żółtych paznokci – występuje w przypadku zastoju chłonki, w przewlekłych chorobach płuc, zapaleniu oskrzeli i zatok, w AIDS oraz w przebiegu leczenia penicylaminą.
Przerost płytki paznokcia – leczenie i profilaktyka
Podstawą leczenia zmian przerostowych płytki paznokcia jest usunięcie czynników wywołujących dane zmiany, zapobieganie chorobom, w których przebiegu opisane zmiany się pojawiają oraz odbywanie regularnych wizyt w gabinecie podologicznym, ponieważ prawidłowa pielęgnacja silnie zgrubiałych, zrogowaciałych, zdeformowanych, kruchych, narażonych na infekcje grzybicze i onycholizę paznokci jest w warunkach domowych właściwie niemożliwa. Z pomocą przychodzą fachowe narzędzia w rękach podologów pozwalające odpowiednio dla danej deformacji oszlifować płytkę paznokciową. Efekt takich specjalistycznych zabiegów często jest długotrwały, a regularne wizyty w ustalonych odstępach czasu pozwalają uporać się z wstydliwymi i bolesnymi dolegliwościami i przywrócić komfort życia. Podolodzy wskażą również właściwe preparaty wspomagające regenerację paznokcia i odkażające, aby zabezpieczyć zdeformowaną płytkę paznokciową przed atakiem drobnoustrojów.
Zmiany płytek paznokciowych – postępowanie w gabinecie podologicznym i zalecenia podologa
Zmiany przerostowe płytek paznokciowych zdarzają się w praktyce podologicznej bardzo często. Wdrażanie odpowiednich metod leczenia pozwala na znaczną poprawę kondycji psychicznej pacjentów, co ma ogromne znaczenie dla powodzenia prowadzonej terapii:
- paznokcie szponowate – opiłowanie płytek paznokciowych za pomocą frezarki, założenie klamry korygującej kierunek wzrostu paznokcia, zastosowanie preparatów odżywiających tkanki, wymodelowanie paznokcia metodą fiberglass;
- paznokcie pincetowate – zastosowanie środków zmiękczających płytkę paznokciową, założenie klamry korygującej kierunek wzrostu paznokcia;
- paznokcie pałeczkowate – zastosowanie preparatów pielęgnacyjnych w formie olejku, kremu, żelu, zawierających witaminy A, C, E, lanolinę, parafinę.
Źródła:
Małgorzata Wilk, Zygmunt Adamski, Choroby paznokci, [w:] Dermatologia dla kosmetologów, pod red. Z. Adamskiego i A. Kaszuby, Wrocław 2010, s. 185–197.
Magdalena Królikowska, Wybrane zmiany przerostowe płytek paznokciowych, „Podologia”, nr 2/2023 (13), s. 24–28.
Klaudia Knap, Magdalena Wiercińska, Palce pałeczkowate (palce dobosza): przyczyny i objawy, mp.pl.
