Zaobserwowanie nasilonej potliwości stóp, której towarzyszy nieprzyjemny zapach (niekiedy nawet trudny do wytrzymania), to wskazanie do niezwłocznej wizyty w gabinecie podologicznym, gdyż mogą to być objawy keratolizy dziobatej, jednego z najczęstszych schorzeń bakteryjnych w obrębie podeszew stóp. Wczesne wykrycie problemu pozwoli znacznie skrócić czas leczenia.
Co to jest keratoliza dziobata?
Jednym z uporczywych schorzeń skóry stóp o charakterze przewlekłym i nawrotowym, znacznie utrudniającym normalne funkcjonowanie, jest keratoliza dziobata (łac. keratolysis punctata) – znana również jako rogowiec pobrużdżony. Wywołują ją drobnoustroje stanowiące naturalną florę bakteryjną skóry stóp, zdolne do rozkładania keratyny – Corynebacterium (maczugowce), Kytococcus sedentarius oraz Dermatophilus congolensis – w sprzyjającym środowisku, jakie stwarza im wzmożona potliwość stóp.
Keratoliza dziobata – objawy na skórze stóp
Pojawiające się na skórze stóp charakterystyczne zmiany mają postać kilkumilimetrowych ubytków przypominających powierzchowne, stożkowe zagłębienia sięgające warstwy ziarnistej. Często pierwsze objawy keratolizy dziobatej obserwuje się na paluchu. Najczęściej występują symetrycznie na śródstopiu, na piętach – czyli w miejscach najbardziej obciążanych podczas chodzenia – a także na bocznych krawędziach stóp oraz opuszkach palców.
Ubytkom tym towarzyszą objawy takie jak:
- przykry zapach stóp (wywołany przez związki siarki powstałe podczas rozkładu keratyny przez proteazy serynowe bakterii),
- śliskość stóp,
- rozmiękczony i zmacerowany naskórek na stopach,
- bolesność i swędzenie skóry stóp.
Drobne ubytki wykazują tendencję do zlewania się i wywoływania nadżerek, pęknięć i rozpadlin.
Kogo najczęściej dotyka keratoliza dziobata?
Co prawda keratoliza dziobata może się przytrafić każdemu, to dotyczy najczęściej młodych mężczyzn wykonujących ciężkie prace fizyczne. W różnych prowadzonych badaniach około 86% pacjentów z keratolizą dziobatą stanowili mężczyźni w przedziale wieku 25–32 lata. Występowanie choroby wiąże się z nadmierną potliwością stóp, a czynnikiem jej sprzyjającym jest noszenie ciasnego, zabudowanego i nieprzewiewnego obuwia. Innymi grupami szczególnie narażonymi na wystąpienie tej choroby są również sportowcy oraz żołnierze.
Jakie są przyczyny keratolizy dziobatej?
Przyczyną keratolizy dziobatej jest zakażenie bakteriami o właściwościach keratolitycznych, zwłaszcza bakteriami maczugowca. Produkują one enzymy – proteazy serynowe – powodujące trawienie kreatyny, co prowadzi do powstania charakterystycznych ubytków naskórka.
Keratoliza dziobata – rozpoznanie
Ze względu na charakterystyczny obraz kliniczny keratoliza dziobata może być rozpoznana na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego, ale czasem konieczne może być również wykonanie badania laboratoryjnego, by wykluczyć grzybicę stóp, mogącą dawać podobny obraz kliniczny (maceracja naskórka).
Preparaty, leki i maści stosowane w terapii keratolizy dziobatej
Keratoliza dziobata należy do nieprzyjemnych schorzeń znacznie utrudniających normalne funkcjonowanie i wymagających podjęcia leczenia. Choroba może być leczona zarówno przez dermatologów, jak i w gabinetach podologicznych. Odkładanie terapii w czasie lub jej zaniechanie skutkuje nasileniem dolegliwości.
W leczeniu keratolizy dziobatej skuteczność wykazują przede wszystkim preparaty wysuszające i dezynfekujące skórę stóp. Pomocne w terapii keratolizy dziobatej są preparaty oparte na mikonazolu i klotrimazolu, które działają na bakterie Gram-dodatnie.
Podczas wizyt w gabinecie podologicznym należy regularnie za pomocą frezów i skalpela usuwać zrogowacenia skóry z uwzględnieniem ich grubości. Konieczne może być również zredukowanie nadmiernej aktywności gruczołów potowych stóp serią kilkunastu zabiegów z użyciem prądu galwanicznego (jonoforeza wodna). Niekiedy w keratolizie dziobatej stosuje się również toksynę botulinową w niskich dawkach, która również eliminuje problem nadmiernej potliwości.
Antybiotyki stosowane w terapii keratolizy dziobatej
W terapii miejscowej stosuje się preparaty erytromycyny, mupirocyny, kwasu fusydowego lub klindamycyny. W cięższych przypadkach (zmiany rozległe lub oporne na leczenie miejscowe) lekarz może przepisać doustne stosowanie erytromycyny.
Codzienne czynności pielęgnacyjne w keratolizie dziobatej
Leczenie keratolizy dziobatej należy wspomagać właściwymi działaniami pielęgnacyjnymi podejmowanymi w warunkach domowych. Odradza się przede wszystkim długotrwałe moczenie stóp, gdyż będzie to nasilać objawy choroby, oraz korzystanie z wkładek do butów wykonanych ze sztucznych materiałów (które mogą uniemożliwiać odprowadzanie wilgoci ze skóry, a zatem tworzyć środowisko idealne dla rozwoju bakterii chorobotwórczych).
Zalecane jest natomiast:
- stosowanie kosmetyków z oliwą ozonowaną i ziołami (z szałwią lub rumiankiem),
- używanie antyperspirantów zawierających uwodniony chlorek glinu, mających redukować potliwość stóp (w formie sprayu czy kremu),
- noszenie przewiewnego obuwia z naturalnych materiałów,
- stosowanie bakteriobójczych i pochłaniających nieprzyjemne zapachy granulek, zwłaszcza do obuwia używanego w pracy lub do treningów,
- noszenie skarpet (np. z tkaniny bambusowej z jonami srebra) lub bawełnianych pranych w temperaturze minimum 60°C (która skutecznie niszczy maczugowce).
Profilaktyka keratolizy dziobatej
Skąpoobjawowa keratoliza dziobata może długo pozostawać niezauważona. Regularne wizyty u podologa pozwalają na wczesne wykrycie zmian chorobowych i podjęcie leczenia przed rozwinięciem się pełnoobjawowej postaci choroby.
Źródła:
- Kamińska-Winciorek Grażyna, Śpiewak Radosław, Keratoliza dziobata – jak leczyć?, „Polski Merkuriusz Lekarski”, 2011, t. 31, nr 182, s. 127–129.
- Karcz Beata, Keratoliza dziobata. Procedura postępowania, Podologia, 2023, nr 2(13), s. 48–51.
Lewicka-Potocka Zuzanna, Szczerkowska-Dobosz Aneta, Dziobata keratoliza – łagodna, często nierozpoznawana infekcyjna choroba skóry stóp, „Przegląd Dermatologiczny”, 2016, nr 103, s. 124–126.
