Haluksy (hallux valgus, czyli paluch koślawy) – przyczyny, objawy i leczenie haluksów

Do najczęściej występujących zniekształceń w obrębie stopy należy tzw. haluks (słowo zapisywane bywa również w formie „halluks” lub “hallux”). Schorzenie to dotyczy przede wszystkim kobiet, co jest związane z tym, że kobiety o wiele częściej niż mężczyźni noszą niewłaściwe obuwie narażające na deformację stóp – zwłaszcza to na wysokim obcasie i z wąskimi noskami, a aparat torebkowo-więzadłowy kobiecej stopy ma delikatniejszą budowę niż w stopie męskiej. Problemy z haluksami – według różnych szacunków – może mieć niemal połowa dorosłych kobiet. Co więcej, haluksy nie stanowią jedynie defektu kosmetycznego, ponieważ mogą powodować bolesne zmiany zwyrodnieniowe.

Co właściwie określa się terminem haluks?

Termin haluks pochodzi od łacińskiego słowa oznaczającego duży palec u stopy. Często termin ten bywa jednak używany jako skrót terminu „hallux valgus”, czyli schorzenia nazywanego paluchem koślawym – zmiany ustawienia dużego palca u stopy w pierwszym stawie śródstopno-paliczkowym – które może występować jedno- lub obustronnie. Tak też będzie w tym tekście.

Haluksy czyli paluch koślawy – przyczyny, objawy i leczenie haluksów

Jakie są objawy palucha koślawego? Jak rozpoznać haluksy?

Deformacja zwana paluchem koślawym jest widoczna gołym okiem. Pierwsza kość śródstopia odsuwa się od drugiej, przez co dochodzi do poszerzenia przodostopia. Głowa kości śródstopia wyrasta poza prawidłowy obrys stopy, a duży palec ustawia się w koślawości – rotuje w kierunku drugiego palca, i często nachodzi na niego lub chowa się pod niego. Dodatkowo paluch może być zrotowany wokół własnej osi – jest wtedy zwrócony płytką paznokciową ku pozostałym palcom stopy. Zniekształcenie z czasem przybiera na sile, a w obrębie zniekształconego stawu dochodzi do powstania stanu zapalnego. Ucisk w przedniej części stopy powoduje drażnienie zakończeń nerwowych, w rezultacie pojawiają się silne dolegliwości bólowe i obrzęk. Objawy mogą znacznie utrudniać poruszanie się i uniemożliwić dopasowanie jakiegokolwiek obuwia.

Najbardziej uciążliwe dolegliwości haluksów to:

  • ból towarzyszący poruszaniu się, a nawet staniu,
  • wyraźna deformacja stopy,
  • ograniczenie zakresu ruchomości palucha,
  • obrzęk i zaczerwienienie palucha,
  • młotkowate ustawienie palców od drugiego do piątego,
  • uczucie zesztywnienia palców i drętwienia grzbietowej części stopy,
  • ból w przednio-przyśrodkowej części przodostopia,
  • tendencja do powstawania zgrubień naskórka, tworzenia się odcisków i modzeli,
  • wrażliwość na dotyk,
  • utrudniony dobór obuwia.
Haluksy czyli paluch koślawy – przyczyny, objawy i leczenie haluksów

Od czego się robią haluksy? Przyczyny powstawania haluksów

Powstanie palucha koślawego jest uznawane za jedną z chorób cywilizacyjnych, czyli tych związanych ze stylem życia. Co więcej, haluksy mogą też mieć przyczyny genetyczne, wrodzone. Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu haluksów będą więc:

  • przebyte choroby o podłożu reumatycznym (np. reumatoidalne zapalenie stawów, czyli przewlekła choroba zapalna tkanki łącznej),
  • przykurcz ścięgna Achillesa,
  • uszkodzenia mięśnia piszczelowego tylnego,
  • nadwaga oraz brak aktywności fizycznej,
  • niewłaściwe nawyki ruchowe oraz urazy nóg,
  • noszenie źle dobranego obuwia (na wysokim obcasie oraz ze zbyt wąskimi czubkami),
  • upośledzenie mechaniki aparatu mięśniowo-więzadłowo-stawowego (osłabienie mięśnia strzałkowego długiego),
  • wady kończyn dolnych (płaskostopie, koślawość pięt),
  • stopa egipska (duży palec u nogi dłuższy od pozostałych),
  • predyspozycje genetyczne (nieprawidłowy kształt powierzchni stawu śródstopno-palcowego).

Profilaktyka haluksów

Nieodzowny w zapobieganiu haluksom jest odpowiedni dobór obuwia, które umożliwia stopie jej prawidłowe funkcjonowanie (pozostawia wystarczająco miejsca dla palców, zapewnia stopie stabilność i odpowiednie wsparcie). Obuwie powinno mieć płaski obcas i w miarę szeroki przód. W razie konieczności chodzenia w szpilkach (np. ze względu na wykonywany zawód), dobrze jest używać specjalnych wkładek korygujących. Osoby pracujące w pozycji stojącej powinny często robić przerwy na krótką gimnastykę stóp.

Równie istotne jest kontrolowanie masy ciała, niedopuszczanie do nadwagi, uprawianie sportu bądź podejmowanie jakiejkolwiek aktywności fizycznej poprawiającej kondycję całego organizmu. Należy regularnie wykonywać wzmacniające mięśnie stóp ćwiczenia zapobiegające rozwojowi dolegliwości takich jak płaskostopie. Pomocna może być również akupresura receptorów na stopach, dzięki której pobudzi się układ nerwowy i poprawi krążenie. Nie wolno też zaniedbać leczenia schorzeń o podłożu zapalnym – reumatyzmu.

Haluksy czyli paluch koślawy – przyczyny, objawy i leczenie haluksów

Co zrobić, gdy ma się haluksy? Leczenie skutków haluksów – wkładki, ortezy, plastry, maści

Najlepszych efektów leczenia haluksów – co nie może dziwić – należy się spodziewać, gdy działania terapeutyczne podejmie się od razu po zauważeniu pierwszych oznak opisanych zniekształceń. Bezzwłocznie zgłoś się do podologa, jeśli dostrzeżesz je u siebie.

Głównym celem leczenia skutków hallux valgus będzie eliminacja dolegliwości bólowych oraz nadanie stopie kształtu umożliwiającego dobór odpowiedniego obuwia. Podolodzy w postępowaniu zachowawczym z początkowymi zmianami przodostopia będą polecać przede wszystkim:

  • zmniejszenie obciążenia działającego na stopy poprzez redukcję masy ciała,
  • noszenie wkładek ortopedycznych do butów,
  • stosowanie ortez korygujących oś palucha,
  • używanie korektorów, separatorów oraz klinów międzypalcowych – korygowanie ustawienia dużego palca przywracające prawidłowe jego ustawienie, odseparowanie od kolejnego palca i pozwalające na izolację bolesnych modzeli i nagniotków,
  • stosowanie ochronnych plastrów żelowych przylepianych w miejscu zniekształcenia,
  • krótkotrwała terapia przepisanymi przez lekarza substancjami z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych.

Leczenie skutków haluksów – zabiegi fizjoterapeutyczne

Elementem postępowania zachowawczego w leczeniu skutków palucha koślawego są również zabiegi fizykalne służące mobilizacji przykurczonych tkanek w obrębie haluksa, aktywacji mięśnia odwodziciela palucha i mięśni wspierających łuki stopy, wzmacnianiu mięśni mających za zadanie stabilizację stawu skokowego, likwidacji dysbalansów mięśniowo-powięziowych w obrębie całego ciała:

  • magnetoterapia – wykorzystanie pola magnetycznego o odpowiedniej częstotliwości i indukcji, przenikającego w głąb tkanek i mobilizującego je do regeneracji,
  • fala uderzeniowa – wykorzystanie energii z fali akustycznej, działającej przeciwbólowo, przeciwzapalnie, pobudzającej krążenie krwi oraz odprężającej,
  • fonoforeza – wprowadzenie leku przez skórę przy wykorzystaniu ultradźwięków,
  • terapia manualna – masaż, stretching, mobilizacja stawów,
  • suche igłowanie – stymulacja dysfunkcyjnych obszarów mięśnia i tkanki łącznej igłą akupunkturową,
  • kinesiotaping – oklejania miejsc narażonych na ból specjalnymi taśmami kinezjologicznymi, zwanymi również plastrami kinezjologicznymi, a potocznie i niezbyt poprawnie również po prostu „tejpami”.

Ćwiczenia na koślawy paluch, które można wykonywać w domu

Następujące ćwiczenia można wykonać samodzielnie w domu:

  • w pozycji siedzącej ustaw stopy na podłodze, chwyć dłońmi za paluchy i skieruj je do środka, aby znajdowały się w linii stopy. Teraz unoś je palcami u rąk przez 30 sekund. Czynność powtórz kilka razy,
  • w pozycji siedzącej przyłóż dłonie do paluchów od strony przyśrodkowej tak, by postawić im opór. Następnie naciskaj paluchem w kierunku przyśrodkowym i utrzymuj napięcie przez 5 sekund. Ćwiczenie powtarzamy pięć razy w czterech seriach,
  • w pozycji siedzącej ustaw stopę na podłożu, by opierała się na trzech punktach podparcia: pod dużym palcem, pod małym palcem i pod piętą. Rozstaw palce stopy od 2 do 5. Przybliż staw znajdujący się pod dużym palcem do pięty poprzez podniesienie łuku podłużnego stopy,
  • w pozycji siedzącej połóż jedną stopę na podłożu, a następnie włóż jej krawędź między paluch a drugi palec drugiej stopy, by rozciągnąć mięśnie palucha i stopy,
  • w pozycji siedzącej chwyć pierwszy i piąty palec stopy, a następnie rozciągnij je, aż poczujesz lekki ból,
  • w pozycji siedzącej połóż stopy na podłożu, a następnie unieś pięty tak, aby palce pozostały nieruchomo na podłożu,
  • w pozycji siedzącej umieść piłkę tenisową (ewentualnie golfową) pod stopą, naciśnij stopą na piłkę i przesuwaj ją do przodu i do tyłu całą podeszwą stopy jak najdłużej,
  • w pozycji siedzącej utrzymuj stopy w wygodnej pozycji nad podłożem i kreśl w powietrzu stopami litery całego alfabetu tak, by prowadził duży palec, a reszta podążała za nim,
  • w pozycji siedzącej stopy oprzyj na podłożu, przed nimi rozłóż ręcznik. Chwyć środek ręcznika palcami stóp i zwijaj go do siebie,
  • stań boso na jednej nodze, utrzymując równowagę, przez mniej więcej 1 minutę. Ćwiczenie wykonuj naprzemiennie,
  • w pozycji stojącej równomiernie obciąż trzy punkty podporu w stopie – pod dużym palcem, pod małym palcem i pod piętą. Dociśnij stopę do podłoża w taki sposób, aby we wszystkich tych trzech punktach nacisk był równomierny. Utrzymuj tę pozycję przez 10–15 sekund i wykonuj po pięć powtórzeń w czterech seriach,
  • w pozycji stojącej umieść piłkę tenisową między piętami i wspinaj się na palce tak, by nie upuścić piłki.

Domowe sposoby na łagodzenie dolegliwości spowodowanych przez haluksy

Polecane niekiedy tak zwane domowe sposoby na łagodzenie dolegliwości bólowych spowodowanych przez haluksy – takie jak kompresy na bazie octu jabłkowego, który wykazuje właściwości zmiękczające, lub kilkunastominutowe kąpiele stóp w ciepłej wodzie z sodą, z olejkami rozmarynowym lub eukaliptusowym, a następnie uciskanie palucha w stawie, na płytce paznokciowej i u nasady palca, masaże z wykorzystaniem ziół takich jak lawenda, rozmaryn czy maści eukaliptusowych – w wypadku pacjentów, u których współwystępują pewne choroby, schorzenia i dolegliwości mogą przynieść niestety więcej szkody niż pożytku, dlatego ja ich nie rekomenduję.

Czy da się cofnąć haluksy? Operacyjne leczenie haluksów

W przypadku bardziej zaawansowanych haluksów (powodujących silny ból oraz uniemożliwiających dobór wygodnego obuwia, a także powodujących zniekształcenie pozostałych palców) korekta ustawienia palucha i całej stopy jest możliwa jedynie wskutek interwencji chirurgicznej (o ile tylko nie występuje problem złego ukrwienia kończyn). Taki sposób leczenie haluksów wykazuje dużą skuteczność i jest w stanie całkowicie wyeliminować dokuczliwy problem.

Chirurgiczne leczenie haluksów odbywać się kilkoma metodami:

  • metoda Scarf – podłużne nacięcie wzdłuż przyśrodkowej powierzchni przodostopia, a następnie zamknięcie rany szwami usuwanymi po kilkunastu dniach,
  • metoda Chevrona – prawidłowe ustawienie palucha, zwężenie stopy i redukcja płaskostopia poprzecznego w wyniku przecięcia pierwszej kości śródstopia, przesunięcie jej głowy do drugiej kości śródstopia i zespolenia śrubami tytanowymi, które nie wymagają usunięcia,
  • metoda Lapidusa – przecięcie ścięgna przywodziciela palucha w celu uwolnienia trzeszczki (dwóch kostki zlokalizowanych w okolicy stawu śródstopno-paliczkowego palucha), usunięcie wywołującej ból i stan zapalny wyrośli kostnej, prawidłowe ustawienie pierwszej kości śródstopia i zespolenie kości płytką i śrubami tytanowymi,
  • technika MICA – przecięcie pierwszej kości śródstopia i paliczka bliższego palucha przez niewielkie nacięcie w okolicy tej kości oraz ustabilizowanie kości śrubami tytanowymi lub szwem kostnym.

Należy pamiętać, że rekonwalescencja po operacji haluksów trwa nawet kilka tygodni. W tym okresie pacjent musi być wyposażony w specjalne ortezy i buty ortopedyczne (odciążające przodostopie dzięki wyprofilowanej podeszwie i właściwej konstrukcji oraz pozwalające uniknąć powikłań). W pierwszych dniach po operacji konieczne może się okazać korzystanie z kul czy laski.

Źródła:

  • R. Czepułkowski, Ćwiczenia na haluksy, rehasport.pl
  • M. Burak, Haluksy – przyczyny, objawy, leczenie palucha koślawego. Ćwiczenia na haluksy, doz.pl
  • A. Sierant, Ćwiczenia korekcyjne na haluksy (paluch koślawy), fit.poradnikzdrowie.pl
  • M. Bajerska, A. Ambroż, M. Wiecheć, Paluch koślawy – postępowania fizjoterapeutyczne, „Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja”, nr 64 (2015), s. 32–41.
  • Chirurgiczne leczenie halluksów, luxmed.pl
  • J. Laskowski, Halluksy – paluchy koślawe, carolina.pl

Potrzebujesz zabiegu podologicznego?

Umów się na wizytę u podologa w Łodzi już dziś.

Zrobisz to wygodnie telefonicznie lub on-line!

Odmrożenie stóp i palców u stóp

Odmrożenie stóp i palców u stóp

Odmrożenia to poważne uszkodzenia tkanek wywołane długotrwałym narażeniem na działanie niskich temperatur. Najczęściej dotyczą odsłoniętych części ciała, takich jak nos czy uszy, a w dalszej kolejności palców rąk i stóp. Odmrożenie