Infekcją grzybiczą na stopach i paznokciach ma od 10 do 20 proc. mieszkańców stref o klimacie umiarkowanym. Szacuje się, że na grzybicę stóp i paznokci może chorować nawet co piąty Polak. Grzybicy stóp i paznokci lepiej nie lekceważyć, ponieważ zaniedbanie w tej kwestii może mieć poważne konsekwencje (nie tylko konieczność chirurgicznego usunięcia chorych na grzybice płytek paznokciowych, lecz także zakażenia bakteryjne czy zakażenia grzybicze innych okolic ciała). Obecnie opisanych jest około 250 tysięcy gatunków grzybów, ale grzybice u ludzi wywołuje mniej niż 200 gatunków.
Czym jest grzybica stóp?
Zakażenia grzybicze znacznie częściej niż rąk dotyczą stóp, i to zarówno części podeszwowej, jak i międzypalcowej, z uwagi na wolniejszy wzrost paznokci stóp, ograniczone zaopatrzenie stóp w krew oraz zamknięcie w ciemnym, ciepłym i wilgotnym środowisku, jakie stanowi noszone obuwie. Zdarza się, że nieleczona grzybica stóp zaatakuje również paznokcie, zazwyczaj jeden, ale bywa, że rozprzestrzenia się na pozostałe. Grzybica na stopach i paznokciach ma odmienny obraz kliniczny niż zlokalizowana w innych miejscach ludzkiego ciała – na skórze gładkiej czy owłosionej – i z tego też powodu została wydzielona jako podjednostka chorobowa.
Jak w takim razie rozpoznać grzybicę na stopach? Diagnoza powinna być poprzedzona wykonaniem badania mykologicznego (badania zeskrobin, materiału pobranego od pacjenta). Jego wynik pozwoli na stwierdzenie, jaki gatunek grzyba wywołał infekcję, co z kolei umożliwi dobór właściwego w danym wypadku sposobu leczenia grzybicy.
Najczęściej grzybicę stóp i paznokci wywołują takie gatunki dermatofitów jak Trichophyton rubrum, Epidermophyton floccosum i Trichophyton mentagrophytes (atakujące zrogowaciałe struktury naskórka i paznokci). Jednak grzybicę stóp oprócz dermatofitów wywołują także drożdżaki (zazwyczaj lokalizujące się jednak w obrębie błon śluzowych i w fałdach skórnych) oraz pleśnie (wywołujące najczęściej zakażenia paznokci).
Przyczyny grzybicy stóp
Istnieje bardzo wiele czynników sprzyjających wystąpieniu grzybicy stóp oraz paznokci. Należą do nich:
- podeszły wiek,
- uprawianie sportu (nadmierna potliwość, długotrwałe noszenie obuwia sportowego, narażenie na urazy paznokci),
- wykonywanie zawodu sprzyjającego poceniu się stóp,
- urazy paznokci,
- współwystępowanie innych schorzeń, takich jak cukrzyca, łuszczyca, choroba naczyń obwodowych,
- zaburzenia układu odpornościowego, osłabiona odporność,
- nieprzestrzeganie higieny (chodzenie boso na basenie, w saunie, na siłowni, w łazience hotelowej itp., używanie wspólnych przedmiotów, korzystanie z cudzego obuwia, przymierzanie butów na bosą stopę),
- nadmierna higiena stóp (np. zbyt częste mycie i ścieranie warstwy rogowej naskórka),
- długotrwałe stosowanie antybiotyków,
- przyjmowanie preparatów przeciwnowotworowych oraz obniżających odporność,
- palenie tytoniu.
Objawy grzybicy stóp
Grzybica najczęściej dotyka podeszwowej części stopy lub też przestrzeni międzypalcowych. Objawy na skórze pacjentów z grzybicą stóp zależą przede wszystkim od odmiany schorzenia. Symptomami, które powinny niepokoić i skłaniać do wizyty w gabinecie podologicznym są:
- świąd skóry stóp,
- zaczerwienienia skóry stóp,
- łuszczenie się skóry stóp,
- nadmierne rogowacenie naskórka na stopach,
- powstanie wypełnionych płynem pęcherzy na skórze stóp,
- pękanie skóry pomiędzy palcami stóp.
W stadium zaawansowanym grzybicy na stopach pojawiają się wywołujące ból pęknięcia i rany, które z kolei mogą prowadzić do zakażenia bakteryjnego. Nieleczona infekcja może się przenieść na paznokcie oraz inne części ciała.
W większości grzybic paznokci proces chorobowy rozpoczyna się od wolnego brzegu paznokcia i przyjmuje postać białej lub żółtej nieregularnej smugi rozrastającej się powoli w głąb macierzy. Paznokieć staje się kruchy, nieprzezroczysty, matowy.
Grzybica stóp – rozpoznanie
Analiza objawów grzybicy stóp nie wystarczy do postawienia trafnej diagnozy. Niezbędne jest wykonanie badania mykologicznego. W tym celu pobieram zeskrobinę z chorobowo zmienionej tkanki, np. naskórka lub paznokcia, a następnie sporządzam z niej preparat, który wysyłam do specjalistycznego laboratorium, w którym wykonuje się posiew, czyli z pobranej próbki zakłada się hodowlę grzyba. Po mniej więcej 4 tygodniach otrzymuję wyniki, które wskazują, jaki rodzaj grzyba należy zwalczyć. Teraz mogę już dobrać odpowiedni lek przeciwko konkretnemu rodzajowi grzyba. Zatem badanie mykologiczne pozwala uniknąć niepotrzebnego stosowania dodatkowych preparatów również na inne rodzaje grzybów. Decydując się na wykonanie badania mykologicznego w moim gabinecie, możesz mieć pewność, że materiał do badania zostanie pobrany poprawnie oraz bezboleśnie.
Rodzaje grzybicy stóp
Grzybica stóp to schorzenie, które może występować w różnych odmianach klinicznych. Najczęściej grzybica stóp przyjmuje jedną z trzech postaci:
- grzybica stóp międzypalcowa – skóra pomiędzy palcami swędzi, łuszczy się, pęka i rozpulchnienia,
- grzybica stóp potnicowa – na skórze stóp powstają ogniska wypełnionych płynem surowiczym pęcherzyków,
- grzybica stóp złuszczająca – skóra głównie w części podeszwowej stopy oraz po bokach staje się nadmiernie zrogowaciała, jest zaczerwieniona i intensywnie się łuszczy.
Leczenie grzybicy stóp
Objawy grzybicy stóp i paznokci nie ustąpią samoczynnie. Nieleczona grzybica stóp czy paznokci może skutkować poważnymi powikłaniami zdrowotnymi – przenieść się na inne okolice ciała lub poprzez uszkodzenie naskórka ułatwić zakażenia bakteryjne, które mogą spowodować ostry stan zapalny i wywołać chorobę zwaną różą. Po leki wydawane bez recepty można sięgnąć tylko pod warunkiem, że choroba została dostrzeżona w początkowej fazie zakażenia i że zastosuje się je natychmiast. Ja jednak zalecam bezzwłoczne umówienie się na wizytę w gabinecie podologicznym, wykonanie badania mykologicznego, zwłaszcza że stosowanie preparatów przeciwgrzybiczych bez konsultacji ze specjalistą może dać fałszywy wynik takiego badania nawet jeszcze po 10 dniach.
Grzybica stóp najczęściej ustępuje po kilku tygodniach leczenia właściwie dobranymi miejscowymi preparatami przeciwgrzybiczymi w formie kremu, pudru, sprayu albo płynu. Tylko w niektórych przypadkach może być konieczne wdrożenie leków doustnych. Przed zastosowaniem przepisanej maści do stosowania na noc należy dokładnie umyć i starannie osuszyć stopy, zwłaszcza przestrzenie międzypalcowe. Świetnie do tego celu nada się ręcznik papierowy, który wchłonie całą wilgoć i będzie go można wyrzucić, nie narażając na zakażenie grzybicą innych osób. Następnie na zmienione chorobowo miejsca należy nałożyć cienką warstwę maści, a potem dokładne umyć ręce ciepłą wodą oraz mydłem. Leczenie grzybicy paznokci, oprócz stosowania preparatów przeciwgrzybiczych o działaniu miejscowym, wymaga również mechanicznego oczyszczenia płytki paznokcia z drobnoustrojów chorobotwórczych.
Domowe sposoby na grzybicę stóp
Nie zalecam leczenia grzybicy domowymi metodami. Wiele z metod, o których się pisze w tym kontekście, prawdopodobnie tylko pogorszy sprawę. Skuteczne nie okaże się ani moczenie nóg w naparze z aloesu, ani stosowanie octu jabłkowego czy ziół takich jak rozmaryn, nawet jeśli znajdujące się w nim olejki teoretycznie mogą hamować rozwój grzybów.
Pewne właściwości grzybobójcze może wykazywać olejek z drzewa herbacianego, ale nie powinny go stosować ani kobiety w ciąży, ani dzieci.
Jeśli chodzi o pielęgnację stóp skłonnych do grzybicy ważne jest stosowanie specjalistycznych dermokosmetyków, których skład oparty jest na oliwie ozonowanej i mikrosrebrze. Preparaty te możecie nabyć w moim gabinecie.
Jak zapobiegać grzybicy stóp
Zarodniki grzybów są w stanie przeżyć wiele miesięcy wewnątrz obuwia, na powierzchni płytek w kabinach prysznicowych czy basenach, w glebie, dywanach czy sierści zwierząt. Jednak aby grzybica mogła się rozwinąć, potrzebuje odpowiednich warunków – wysokiej temperatury oraz wilgotności.
Przestrzegając pewnych podstawowych zasad łatwiej się przed grzybicą stóp i paznokci ustrzec.
Powinno się zatem:
- nosić przewiewne obuwie, często je wietrzyć i prać, profilaktyczne stosować środki dezynfekujące do obuwia,
- wkładać codziennie świeże skarpety bawełniane,
- nosić gumowe klapki w publicznych prysznicach, basenach, saunach,
- nie stawać boso w sklepowych przymierzalniach,
- unikać długich i gorących kąpieli stóp (przez które naskórek traci barierę ochronną), a po kąpieli starannie osuszać stopy,
- dezynfekować łazienkę,
- nie stosować pumeksów ani tarek,
- unikać zakładów kosmetycznych, w których dbałość o zasady higieny nie jest najwyższym priorytetem,
- unikać bezpośredniego kontaktu z bezdomnymi zwierzętami,
- nie zaniedbywać leczenia cukrzycy i innych chorób przewlekłych.
Jeśli dostrzegasz niepokojące objawy mogące wskazywać na grzybicę stóp lub paznokci, zgłoś się do mojego gabinetu podologicznego i zapytaj o badanie mykologiczne oraz terapię grzybicy stóp i paznokci.
